Wel eens gezien? Daklozen die prullenbakken doorgraaien op zoek naar iets eetbaars? Nou, daar hoef je geen zwerver voor te zijn. Complete woongroepen leven van weggegooid voedsel. Doel: het tegengaan van verspilling.
De buitenkant valt niet op, een gesloten gevelrij in een niet meer piepjonge nieuwbouwwijk van Nieuwegein. Achter de voordeur een lange brede gang, met een boomtak aan de muur. Aan één van de uitsteeksels hang ik mijn jas op. De lange tafel in de keuken is al gedekt, vanavond zijn we met z’n achten. Als mijn bord leeg is, krijg ik te horen dat bijna alle ingrediënten van de pittige stamppot geskipt zijn. Of ik nog wat lust? Zeker! Het luxe kwarktoetje – 8 dagen over datum – smaakt ook heerlijk.
Frietfeest
Na het eten krijg ik een rondleiding. Het pand was bedoeld voor zes personen, maar de stellen konden zich ook wel redden op één kamer. Zodoende trokken er in oktober 2011 acht volwassenen in het gerenoveerde pand, dat deel uitmaakt van een Gemeenschappelijk Wonen Project: drie soorten woningen rond een driehoekige binnentuin: woongroephuizen, eengezinswoningen, en een flat met appartementen. Drie van zulke complexen hebben samen weer een café en een kleine bioscoop. De binnentuin was deze zomer (na een rijke buit aardappelen) de plek voor een frietfeest in de buurt. Ook is er een kruidentuin, een moestuin en worden er kippen gehouden. Verzorgingsproducten, wasmiddelen, jam en vruchtensiroop worden zelf gemaakt.
De geschiedenis
Voor Lisanne en Arie is een woongroep niet echt nieuw, beiden woonden ze jaren anti-kraak met vrienden. Ze droomden al een tijdlang over een woongroep. Arie: “We hebben veel geluk gehad, want in juni 2011 hoorden we dat de Gemeenschappelijk Wonen Projecten in Nieuwegein gerenoveerd zouden worden. We hebben ons toen ingeschreven en kregen dit prachtige huis. Het was ongekend: we mochten zelfs de kleur van de tegels kiezen.” In oktober 2011 betrok de groep het pand. Inmiddels waren Lisanne en Arie getrouwd en na een lange huwelijksreis vonden ze het een uitdaging om weer onder de mensen te zijn.
De basis
Iedere maandag is er een zogenaamde huisavond. Arie: “We eten samen en stellen het skiprooster voor de komende week op. De rest van de avond wordt elke keer anders ingevuld. We kijken bijvoorbeeld een film, maar zijn soms ook heel serieus bezig. We lezen een boek van Bonhoeffer of houden ons bezig met een thema, bijvoorbeeld illegaliteit. Deze week hadden we asielzoekers te gast. We vragen ons af of het bij ons past om tijdelijke gasten onderdak te verlenen. Dan moet je wel weten waar je over praat.”
Lisanne: “We willen ons geloof delen, gastvrij zijn, duurzaam leven met oog voor elkaar en de mensen om ons heen. Hoe we dat doen, ligt niet vast. We willen gastvrij zijn voor vreemden die tijdelijk een plek nodig hebben. En we hebben ontdekt dat we ook veel voor onze buren kunnen betekenen.”
Op de huisavonden wordt er niet alleen leuk gekletst over idealen, ook ergernissen komen aan bod. Arie: “Als je zo intensief samenleeft, is het heel belangrijk om conflicten uit te praten. Je leert eerlijk te zijn. Je leert met verschillen om te gaan; ook wat betreft geloofsbeleving. De één houdt van zingen, de ander juist niet. De één gaat iedere zondag naar de kerk, de ander komt er nooit.” Volgens Lisanne en Arie is een kerntaak van de kerk om samen leven te bevorderen. Samen eten, dingen ruilen: daar moet ruimte voor zijn in een kerk. Minder vergaderen, meer leven. Een kerkgebouw dat overbodig geworden is, zou een prima plek kunnen zijn voor een woongroep.”
Skippen
Driemaal per week gaan de bewoners er ’s avonds op uit om de containers van diverse supermarkten door te spitten. “Dit doen we al zeker vijf jaar, en boodschappen halen we dus bijna niet. We vinden het een zonde dat waardevol voedsel wordt verspild, in een wereld waarin veel mensen honger lijden en waarin we juist bewust moeten omgaan met onze energiebronnen. Skippen als vorm van consuminderen dus, al is dit relatief, want we skippen ongelofelijk veel luxe producten. Moeten we toch naar de winkel, kiezen we het liefst voor biologisch en fairtrade.” Hoewel het hun ideaal is verspilling tegen te gaan, geven Lisanne en Arie grif toe dat het zeker ook aan het skippen te danken is dat ze nog steeds kunnen studeren.
Het woord skippen komt uit het Engels. Het is straattaal voor spullen uit een afvalcontainer halen. Amerikanen gebruiken het woord dumpster diving. De avond van het interview is er een mooie buit: 100 blikjes bier, veel groente, fruit, zuivel en… biefstukken! Maar het blijft niet bij etenswaren. Lisanne: “We skippen ook bij de Hema. Ons dekbed komt er vandaan. Trouwens, de overtrekset ook. En bijna al ons ondergoed.” Je kunt het zo gek niet bedenken, of het komt uit de afvalcontainer: een leren jas, een magnetron, een waterkoker, een skijack. Volgens Arie kun je in drie jaar een hele inrichting bij elkaar skippen.
Een kerkgebouw dat overbodig geworden is,
zou een prima plek kunnen zijn voor een woongroep
Is skippen stelen? Nou, nee, vinden Lisanne en Arie. Formeel misschien wel, want de spullen in containers zijn het eigendom van het vuilnisophaalbedrijf. Maar zelf beschouwen ze het meer als iets noodzakelijks: ze redden goede spullen en eetbaar voedsel van de ondergang. Arie: “Er is een ‘skip’ vlak bij het politiebureau. De agenten zien wat we doen. Ze groeten ons. De container van de Hema was tijdelijk op slot, maar nu niet meer.” Arie geeft toe dat skippen geen structurele oplossing is: “Goed, wat we uit de containers vissen, wordt alsnog gebruikt. En natuurlijk is skippen een signaal aan de samenleving dat we iets niet goed doen. Maar het zou beter zijn als we in gesprek zouden gaan met de supermarkten.” Lisanne: “Dat supermarkten zoveel weggooien, komt door de eisen van de consument. De mensen willen dat alle producten op ieder moment van de dag verkrijgbaar zijn. Als er nooit iets uitverkocht mag zijn, moet de supermarkt dus teveel inkopen.” Het gaat skippers niet om de verspilling op zichzelf, maar om de wereldwijde invloed van de consumptiemaatschappij op mens en natuur. Er is een verband tussen consumptie en sociale (on)gerechtigheid.
Een tip van Lisanne: neem zelf die appel die op de grond gevallen is, het pak melk met de oudste houdbaarheidsdatum of dat blik met een deuk erin. Anders komt het geheid in de container terecht.
Toekomst
Ondanks de crisis leven mensen nog te veel op dezelfde voet door, vindt Lisanne. “We willen best fair trade koffie drinken, maar onze levensstijl radicaal veranderen, dat gaat te ver. Uiteindelijk is de enige oplossing toch echt dat wij hier in het westen flink inleveren, zodat de mensen elders op de wereld ook een klein beetje meer kunnen hebben. Ik heb een keer uitgerekend dat wij, zogenaamd arme studenten, die leven van studiefinanciering en een ouderlijke bijdrage, al horen bij de rijkste 4% van de wereldbevolking.”
De studenten geneeskunde gaan zich waarschijnlijk niet specialiseren, medisch specialist zijn is moeilijk te combineren met leven zoals zij dat willen. Arie: “Ik merk nu al dat mijn geloof achteruit kachelt als ik een drukke stage heb.” Keihard werken, en dan jezelf terugtrekken om weer bij te komen? Daar bedanken ze voor. Liever parttime aan de slag, hopelijk een gezin stichten, en allebei een deel van de zorgtaken op zich nemen. Wonen Lisanne en Arie over tien jaar nog in de woongroep? “Nee, dan zitten we misschien wel in Afrika. Of vormen we een groep met een aantal gezinnen in huizen dicht bij elkaar. Zo kun je ook samen de zorg voor hulpbehoevende ouders op je nemen. En hoef je niet allemaal een wasmachine aan te schaffen.”
Als ik naar huis fiets, kan ik het niet laten om een kijkje te nemen bij mijn eigen supermarkt. De container staat achter een degelijk, goed afgesloten hek. Wat een teleurstelling! Of is het opluchting?
Katrien Ruitenburg
katrienruitenburg@maandbladreveil.nl
